NABOŻEŃSTWA WIELKOPOSTNE

Wraz ze Środą Popielcową wkroczyliśmy w nowy okres liturgiczny – czas Wielkiego Postu. Jak co roku powracają do nas zachęty do uczestnictwa w nabożeństwach i praktykach wielkopostnych, by można było w swym sercu doświadczyć zbawczych owoców męki, śmierci i zmartwychwstania Chrystusa. Oczywiście, chodzi tu głównie o nawrócenie, przemianę życia, uwolnienie się od grzechu i osiągnięcie pokoju serca. Taki jest właśnie sens wielkopostnych praktyk pokuty i umartwienia. Wymaga to oczywiście przylgnięcia sercem do samego Boga. Drogą do tego jest tylko Jezus. Jego wielka miłość objawiona w godzinie męki i śmierci na krzyżu ma być dla nas pierwszorzędnym bodźcem do nawrócenia. 

W długiej historii Kościoła wykształciły się dwie formy pobożności wielkopostnej – pasyjnej: Droga Krzyżowa i Gorzkie żale. Obydwie mają charakter pobożności ludowej, od początku krzewionej z wielkim powodzeniem przez prosty wierny lud. Oddziaływanie tych praktyk było bardzo skuteczne. Jako że prości ludzi z reguły nie umieli pisać ani czytać, więc nabożeństwa pasyjne, posługując się obrazami (stacjami drogi krzyżowej) i krótkimi pieśniami (prostymi i znanymi na pamięć), poruszały i przenikały do głębi człowieka, pobudzały serca do nawrócenia, żalu za grzechy, miłości Boga i dzieł miłosierdzia. 

Idea pobożności ludowej, związanej mocno z oddziaływaniem na ludzkie uczucia, powstała w XII w. Była to na ówczesne czasy nowa ewangelizacja, o której dziś tak wiele się mówi. Także i wtedy poszukiwano nowych form, by z Ewangelią dotrzeć do prostego ludu. Nie sposób w tym dziele nie dostrzec wielkiej roli, jaką odegrali franciszkanie i dominikanie. To właśnie duchowi synowie św. Franciszka z Asyżu zasłynęli z rewolucyjnych jak na owe czasy form ewangelizacyjnych poprzez stosowanie ludowego języka, posługiwanie się  mentalnością i stylem pospólstwa. Tak powstały chociażby szopki bożonarodzeniowe, jasełka, stacje drogi krzyżowej, czy pieśni ludowe.

Nabożeństwo Drogi Krzyżowej miało za zadanie przypomnieć ludziom o cenie życia, jaką zapłacił Jezus, dokonując naszego odkupienia. Sytuacja XII-wiecznej Europy, która w wyniku wypraw krzyżowych dopiero co zdobyła Jerozolimę, dała możliwość pielgrzymowania do świętego Miasta, aby przejść tam szlakiem krzyżowej męki Jezusa i prosić Boga o wybaczenie za grzechy własne lub swoich bliskich. Ale nie wszystkich było na to stać. Tak wiele było wtedy biedy i ubóstwa wśród ludzi. Dlatego franciszkanie przyszli z pomocą, tworząc tzw. Drogi Krzyżowe, początkowo w pobliskich miejscach pątniczych, do których udawano się podczas ważnych uroczystości, a później w parafiach. W oparciu o Pismo święto utworzono 14 (czasem 15) stacji Drogi Krzyżowej, wspominając podczas każdej z nich ważniejsze momenty z Drogi Krzyżowej Jezusa. Mamy tu więc przygotowanie się Jezusa do męki, biczowanie, niesłuszne oskarżenie, spotkanie z Matką i innymi ludźmi, Jego upadki pod ciężarem krzyża, obnażenie z szat, przybicie do krzyża, agonię i złożenie w grobie. Czasami na końcu dodawano stację pustego grobu, czyli zmartwychwstania Chrystusa, by samo nabożeństwo nie przyjęło charakteru deprymującego, ukazując szczęśliwy koniec i owoc tej męki. Wszystkie te stacje były szkicowane, rysowane, malowane, ryte lub rzeźbione na pergaminie, papierze, płótnie, drewnie, miedzi czy innym dostępnym materiale i umieszczone w obejściach kościoła a z czasem w samych Kościołach. Podczas poszczególnych stacji nie tylko rozważano konkretne momenty z Drogi Krzyżowej, ale także odnoszono je do aktualnego życia i sytuacji – był to swoisty rachunek sumienia, rewizja życia. 

Drugim nabożeństwem pasyjnym to Gorzkie żale – tak bardzo bliskie zwłaszcza każdemu polskiemu sercu. Ma ono  krótszą historię, bo sięga XVII/XVIII w. Jego krzewicielami było Bractwo św. Rocha i misjonarze św. Wincentego a Paulo. Nabożeństwo to również ma na celu pobudzić wiernych do miłości Boga, nawrócenia i dzieł miłosierdzia. Ma jednak inną formę. Korzysta przede wszystkim z pasyjnych (gorzkich) pieśni ludowych, które ludzie znali na pamięć i śpiewali w postawie klęczącej przed wystawionym Najświętszym Sakramentem, rozważając gorzką mękę Zbawiciela w trzech etapach, zależnie od przypadającej niedzieli Wielkiego Postu:
– przygotowanie Jezusa na śmierć: modlitwa Jezusa w Ogrójcu aż niesłusznego oskarżenia przed sądem,
– okrutna męka: oskarżenie przed sądem aż do cierniem ukoronowania,
– sama śmierć na krzyżu. 

Nabożeństwa pasyjne stały się z czasem niezastąpionymi w okresie Wielkiego Postu. Bardzo skutecznie pozwalają wiernym pobudzić ich serca do żalu i nawrócenia, oraz do wdzięczności za dar odkupienia. 

Serdecznie zapraszamy do brania udziału w nabożeństwach wielkopostnych: w każdy piątek – po wieczornej Eucharystii (ok. godz. 17.30) – Droga Krzyżowa; w niedzielę – po Mszy świętej o godzinie 16.00 (ok. godz. 16.45) – Gorzkie Żale. Przypominamy, że za udział w Gorzkich Żalach można uzyskać raz w tygodniu w okresie Wielkiego Postu odpust zupełny pod zwykłymi warunkami.